Zeka

Zeka Nedir?

Zeka dünyanın her yerinde aynı anlama gelmez.Ama bir tanım yapacak olursak; Zeka deneyimlerden öğrenme, problem çözme ve yeni durumlara uyum sağlamak için bilgiyi kullanmayı içeren zihinsel potansiyeldir.

Charles Sperarman'a göre bütün zeka davranışlarımızın kalbi olan tek bir genel zekaya sahibiz.
Genel Zekayı genellikle "g" olarak kısaltır. Bir alanda yüksek puan alan insanlar diğer alanlarda da ortalamaya göre yüksek puan alırlar.




Farklı beyin ağları farklı becerilere olanak sağlar ve bunların koordineli aktiviteleri de "g" faktörünü açıklar.
Grander"in Çoklu Zekası
Grander standart testlerle ölçülen sözel ve matematiksel yeteneklerde dahil olmak üüzere görece bağımsız sekiz zeka alanı tanımlamaktadır.
Grander olabileccek dokuzuncu zekayı da önerir yaşam ölüm ya da varoluşla ilgili derin sorulara kafa yorma becerisi olarak varoluşssal zeka  tanımı yapar.

Diğer sekiz zeka türü:
İçe dönük
Kişilerarası Sosyal
Doğa Bilimsel
Dil Bilimsel
Müzikal
Matematiksel Mantıksal
Uzamsal
Bedensel Kinestetik

Bu zeka alanları farklı paketler halinde birleşen çoklu beceriler olarak ele alınmaktadır. Örneğin beyin hasarı bir beceriyi yok ederken diğer beceriler sağlam kalabilir.

Savant Sendromu:
 Bireyin zihinsel becerisi sınırlı olmakla birlikte hesaplama ya da çizim gibi ender görülen özel becerilerinin bulunduğu bir durum.

Yaklaşık 5 sevant sendromludan biri erkektir ve  birçoğunda otizm spektrum bozukluğu (OSB) vardır.
Bazı üstün zeka alanlarına rağmen zeka testlerinden genelde düşük puan almışlardır.
Dil becerileri sınırlıdır ya da tamamen yoksundurlar.

Stenbergin Üç Zeka Alanı
Akademik (akedemik problem çözme) Zeka
Yaratıcı Zeka
Pratik Zeka

Çoklu zeka iyi bir şey gibi gözükse de eleştiri almış;

Bir alandaki zayıflık üstün olan başka bir alan tarafından telafi ediliyor mu?
Araştırmalar genel bir zeka faktör olduğunu doğrulamaktadır, g faktörü var yani. Çeşitli karışık görev ve meslekteki performansı yordamaktadır.
Yüksek zeka bir uzmanlık alanına girmenize yardımcı olabilir ama sizi başarıya götürecek tek şey değildir.

Başarının tarifi beceri ve zekaya ek yoğun bir eğitimdir.

Duygusal Zeka
Duygusal Zeka, bireyin kendisinin ve başkalarının duygularını gözlemleyebilmesi, bunları birbirinden ayırt edebilmesi ve düşünce ve hareketlerine rehberlik edebilmek için kullanabilmesini içeren bir tür sosyal beceri.

Duygusal olarak zeki insanlar,
Çatışmaları daha iyi ele alabilir, duygularını daha iyi düzenleyebilir ve problemlerin çözümlerini kolaylaştırır.

Duygusal Zeka Becerileri dört beceriden oluşmaktadır.
Duyguları algılama: Duyguları yüzlerde, müzikte ve hikayelerde tanıma
Duyguları anlama: duyguları ve nasıl değiştiklerini kaynaştıklarını öngörme
Duyguları Yönetme: Duyguları çeşitli durumlarda nasıl ifade edeceğini bilme
Duyguları uygun ve yaratıcı düşünmeye imkan verecek şekilde kullanma

Duygusal açıdan zeki insanların hem kendilerine yönelik farkındalıkları hem de sosyal farkındalıkları zengindir.

Diğer insanların duygusal işaretlerini okuyabilir ve üzgün arkadaşlarını teselli etmek, iş arkadaşlarını cesaretlendirmek ya da bir çatışmayı yönetmek için ne yapacaklarını bilirler.

 Duygusal olarak zeki insanlar, akedemik alanda akıllı ama duygusal açıdan daha az akıllı insanların başarısız olabileceği kariyer, evlilik ve ebeveynlik durumlarda başarılıdırlar.

Zekanın Değerlendirilmesi

Wechsler Yetişkin Zeka Testi ve Wechsler Çocuklar için Zeka Testi

Bu testler tek bir zeka puanı sunmaz, aynı zamanda sözel kavrama, algısal akıl yürütme, çalışma belleği ve işlem hızı için ayrı puanalar sunar.

Puanlar arasındaki dikkat çekici farklılıklar bireyin biişssel açıdan güçlü ya da zayıf yönleri için ipuçları sağlar

Bir psikolojik test şu üç ölçüte sahip olmalıdır: Standardize(Karşılaştırma), Geçerli, Güvenilir olmalıdır
Yıllar içinde zeka testi performansları yükselmektedir. Bu etkiye Flynn etkisi denilmektedir.
Yükselen puanlar Kanada'dan Avusturya'ya kadar 29 ülkede gözlenmiştir.
Flynn etkisinin sebebi bilinmiyor.

Kesitsel Çalışmalarda araştırmacılar aynı zaman dilimi içerisinde farklı yaşlardaki bireyleri inceler ve karşılaştırır.
Boylamsal Çalışmalarda araştırmacılar aynı grup insanı yıllar içinde tekrar test ederler.

Kristalize Zeka, yaşla birlikte yükselme eğilimi gösteren bilgi birikimi ve sözel becerilerdir.
Akıcı Zeka, ileri yaşlarda azalma eğiliminde olan hızlı ve soyut akıl yürütme yeteneğimizdir.


Daha zeki olanlar daha zeki yaşarlar.

Zihinsel gelişim geriliği tanısı için: Düşük test puanı, Bireyin bağımsız yaşamının normal gereksinimlerine uyumda zorluk yaşaması gerekir.

Bu zorluk üç alanda sergilenir: Kavramsal beceriler, Sosyal Beceriler, Pratik Beceriler,

Üstün Zekalı insanlar, alışılmışın dışında zekidirler.

Benzer genleri paylaşan insanlar benzer zihinsel becerileri paylaşırlar? İkizinizle, kardeşinizle ya da ailenizle aynı düzeyde zekisinizdir.

Ama yine de zekayı etkileyen herhangi bir gen bulunamamaştır. Zeka poligenetektir, yani bir çok geni içerir.

Çevre koşulları da etkilidir, kötü muamele görmüş çocuklar iyi bir aile tarafından evlatlık alındığında zeka puanlarında yükselme görülmüştür.

Evlat edinilmiş çocuklarda evlat edinilen ailleri arasında zihinsel benzerlikler yaşla birlikte azalmaktadır. Yaşla birlikte genetik etkiler daha belirli hale gelmektedir.

Yoksun çevresel koşullar zekayı etkiler, örneğin destek almayan bebekler 4 yaşında yüremeye başlamışlar.

Yoksullukla birlikte stres de zihinsel performansı olumsuz etkiler.

Hindistanda çiftçiler hasat ödemelerini aldıktan sonra zihinsel işlev testlerinden daha başarılı puan almışlardır.

Kötü beslenme, duygusal yoksunluk ve sosyal izolasyon gibi olumsuz koşullar normal beyin gelişimini geciktirir.

Kaliteli okul öncesi deneyimleri çocuklara 4 puan ve etkileşimli okuma programlarıyla 6 puan yükseldiği görülmüştür.

Motivasyon da zeka testi performansını etkileyebilir. İyi performans gösterirse para vaat edilen ergenlerin daha yüksek puan aldıkları görülmüştür.

Beceri artı fırsat artı motivosyon = Başarı

Zeka testi puanlarında kadın ve erkek arasında bir fark yoktur.
Kızlar: Heceleme, sözel akıcılık, nesne yerleştirme, duygu yakalama, tat alma ve renk hassasiyetlerinde erkekleri geride bırakırlar.

Erekekler: Uzamsal beceriler ve karışık matematik problemlerinde iyidirler.

Cinsiyet eşitliğinin artmaya başladığı ülkelerde matematik notları yüksek olan kızların oranı artmıştır.

Irksal ve Etniksel Sonuçlar

Eğer ki imkanları daha geniş daha iyi bir ülkede yaşıyorsanız daha zekisinizdir. Bu ırktan ziyade çevre koşulları ve gelirle ilgili.

Genetik araştırmalar ırkların deri altında dikkat çekici bir şekilde benzer olduğunu ileri sürmektedir.

Beklentilerimiz de önemli kendimizle eşit düzeyde biriyle girdiğimiz testlerde kalıpyargılarla o ama erkek ya da o beyaz ırktan dersek düşük puan alma olasılığımız artıyor.

Siyah Irktan öğrencilere ırkaları hatırlatıldığında kötü performans sergilemişler. Buna kalıpyargı tehditi deniyor.

Siyahlar siyahlar tarafından test edildiklerinde daha yüksek puan almışlardır. Aynı şey kadınlar içinde geçerli.

Obama etkisi deniyor buna